Mons Sabathus czyli Góra Ślęża

Rys. Góra Ślęża (Mons Sabathus) na sztychu z roku 1733 -  na szczycie góry widać umieszczoną kaplicę , zaś na wierzchołkach trzech kopców - krzyże. wg kki.net

Etymologia nazwy
Pierwsze odnotowane historyczne nazwy góry:

• 1108 in monte Silencii (tłum. Góra Milczenia)
• 1149/50 ecclesia in monte Silentii
• 1209 in monte Silencii
• 1242 in monte Slenz
• 1245 in monte Slez,
• 1260 circa montem Slezie,

Istnieją trzy ważniejsze etymologie nazwy Ślęza (nazwy góry i rzeki były dawniej pisane jednakowo):

• germańska (Steinhauser, Vasmer, wywodząca tę nazwę od plemienia Silingów),
• słowiańska (np. Rospond, od ślęga "mokra pogoda, błoto")
• "indoeuropejska" (Udolph, Mańczak). 

^{Fot. Niedźwiedź – starożytna rzeźba kultowa na szczycie Ślęży, cc wikimedia}

Ośrodek kultu 

Góra stanowiła ośrodek pogańskiego kultu solarnego miejscowych plemion – jego początki sięgają epoki brązu, a upadek przypada na początki chrystianizacji tych obszarów w X i XI w. Rozkwit sanktuarium związany jest z osadnictwem celtyckich Bojów. Na szczycie góry odnaleziono fragmenty kamiennych wałów, o szerokości ok. 12 m, układanych z odłamków kamieni. oraz zagadkowe posągi z charakterystycznym symbolem ukośnego krzyża – według hipotez badaczy krzyż garbo prawdopodobnie związany był z pogańskim kultem solarnym. Wśród rzeźb najbardziej znane to tzw. Grzyb (prawdopodobnie dolna część ludzkiej postaci – w Sobótce), Mnich (u stóp góry – przeniesiony z okolic wsi Garncarsko), Panna z rybą lub Postać z rybą i Dzik (przy drodze na szczyt) oraz Niedźwiedź (na szczycie góry).

Państwo Bojów
Rzymianie nazywali ten Boiohaemia od plemienia Boii, prawdopodobnie celtyckiego, które zostało zastąpione (od I do V w .n.e.) przez słowiańskich osadników, Czechów. Podbici przez Awarów, naród Czechów/ Bojów wyzwolił się pod kierownictwem Samo (ok. 658). Legendarna królowa Libusza i jej mąż, chłop Przemysław, założyli pierwszą dynastię czeską w IX wieku. Chrześcijaństwo zostało wprowadzone przez świętych Cyryla i Metodego a Bohemia była częścią Wielkich Moraw, z których wycofała się na koniec wieku, aby stać się niezależnym księstwem. Wacław, pierwszy wielki władca Bohemian (920-29), obronił ziemię od germańskiej inwazji, ale jego brat, Bolesław I (929-67), został zmuszony do uznania (950) panowania Ottona I, a Bohemia stał się częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Księstwo Bohemian zachowało autonomię w sprawach wewnętrznych. [3]

Państwo Ślężan
Ślężanie zamieszkiwali tereny środkowej części Dolnego Śląska, wokół góry Ślęży (ich główne sanktuarium) oraz nad rzeką Ślęzą aż po okolice Wrocławia. Od ich nazwy wywodzi się nazwa całego regionu, Śląsk (Siling-isk w starożytności). Wymienieni w Geografie Bawarskim (ok. 840 n.e.) jako państwo plemienne posiadające 15 grodów. W dokumencie praskim widnieją pod nazwą Zlasane. Początkowo podporządkowani Wielkiej Morawie, potem władcom czeskim, od ok. 990 roku w granicach państwa Mieszka I. Ślężanie wraz ze swym państwem dzielili losy Śląska.



opr. A. Fularz na podst. Wikipedia

1. Cehak-Hołubowiczowa Helena: Śląski Olimp, w: Szkice z dziejów Śląska t. I, wyd. 2, Warszawa 1955;
2. Domański Grzegorz: Ślęża w pradziejach i średniowieczu, Wrocław, Inst. Archeologii i Etnologii PAN, 2002 ISBN 83-913155-7-6;
3. http://edpaha.com/livingthedream/bohemia.htm
4. Andrzej Buko, The archaeology of early medieval Poland: discoveries-hypotheses-interpretations, Brill, 2008.
5. Avner Falk, A psychoanalytic history of the Jews, Fairleigh Dickinson Univ Press, 1996.
6. Paweł Jasienica, Polska Piastów (Piast Poland), Munken, 2007.
7. A. Koerner and A. Szwedek, Towards a history of linguistics in Poland: from the early beginnings to the end of the twentieth century.
8. Jerzy Jan Lerski, Piotr Wróbel, Richard J. Kozicki, Historical dictionary of Poland, 966-1945, Greenwood Publishing Group, 1996.
9. Alfried Wieczorek, Hans-Martin Hinz, Europe's centre around AD 1000, Volume 1, Theiss, 2000.